چرای‌‌ هدفمند دام، راهکاری برای مدیریت پوشش‌‌ گیاهی و دستیابی به مراتع سالم

معتمدی, جواد; ارزانی, حسین; مفیدی چلان, مرتضی

چرای‌‌ هدفمند دام، راهکاری برای مدیریت پوشش‌‌ گیاهی و دستیابی به مراتع سالم

نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

¹ بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران

² دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

³ استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه ارومیه، ارومیه

چکیده

چرای هدفمند، ابزاری اثبات شده برای مدیریت پوشش ‌‌گیاهی مراتع است و دانش مرتبط با آن، به ‌‌سرعت در حال گسترش است. چرای‌ ‌هدفمند در مدیریت پوشش‌‌ گیاهی، چرای ‌‌دام را از حالت ‌‌کلیشه‌‌ای خود، فراتر می‌‌برد و هدف از آن، کاربرد نوع مناسب و خاصی از دام در فصل یا دوره‌‌ای با شدت ‌‌مشخص برای رسیدن به اهداف مدیریت پوشش ‌‌گیاهی و مبارزه با گیاهان ناخواسته در ترکیب‌ ‌گیاهی مراتع است. در حالی ‌‌که در نقطه مقابل، هدف از چرای‌ ‌سنتی، فقط تولید کالاهای دامی است. این مفهوم، در بین محققان و مدیران مرتع، ده‌‌ها سال مطرح بوده و نام‌‌های مختلفی شامل توصیه‌‌ چرا و گیاه‌‌‌خواری مدیریت‌ ‌شده، به‌‌خود گرفته است. هدف مشترک از چرای هدفمند و مدیریت چراگاه‌های ‌‌طبیعی؛ حفظ خاک، فلور، جانوران و منابع آبی است که به‌‌ نوبه خود، می‌‌توانند فرآیندهای ‌‌اکولوژیکی نظیر چرخه مواد ‌‌مغذی، چرخه آب و گردش انرژی را حفظ کنند. در واقع نسخه‌‌‌های چرای هدفمند، دانش مربوط به اکولوژی ‌‌گیاهی، تغذیه ‌‌دام و رفتار چرایی دام را با همدیگر ادغام می‌‌کنند. بدین ‌‌ترتیب، دام دیگر یک حیوان چرا کننده نیست، بلکه ابزاری قدرتمند برای مدیریت‌‌ مرتع است. توان تلفیق چرای‌ ‌دام با سایر برنامه‌‌های ‌‌مدیریتی، می‌‌تواند علاوه بر کاهش‌‌ چشمگیر هزینه‌‌ها، بازده برنامه‌‌های ‌‌اجرایی را نیز بهبود بخشد. چرای ‌‌هدفمند، همگام با اصول حفظ محیط‌‌ زیست، گام برداشته و بر خلاف روش‌‌های ‌‌سنتی، ردپایی از خود، باقی نمی‌‌گذارد و با روش‌های‌ ‌شیمیایی و مکانیکی نظیر سم‌‌پاشی، زنجیرکشی و غیره، رقابت کرده و به‌‌خوبی گیاهان‌‌ نامطلوب را کنترل می‌‌کند. واضح است که استفاده ‌‌غلط از این ابزار مدیریتی، نیز می‌‌تواند اثرات مخربی داشته باشد. هدف مقاله حاضر، ارائه دیدی جامع در مبحث چرای ‌‌هدفمند دام و زمینه نهادینه‌‌سازی این رویکرد نوین در مدیریت دام و مرتع است.

کلیدواژه‌ها